Przestępstwo w obronie życia
W okupowanej Europie Niemcy w trzech miejscach wprowadzili karę śmierci za udzielanie pomocy Żydom. Były to: Polska, marionetkowa Serbia oraz tereny Ukrainy. W Generalnym Gubernatorstwie zapis w tej sprawie znalazł się w trzecim rozporządzeniu o ograniczeniu miejsc pobytu. Zgodnie z dokumentem Hansa Franka z 15 października 1941 r. śmierć groziła każdemu, kto „świadomie dawał Żydom kryjówkę”. Ten sam wymiar kary obowiązywał starozakonnych opuszczających bez zezwolenia getto.
Białe plamy
Pisaliśmy już w hist.ly o białych plamach w II Rzeczpospolitej i PRL. Dziś weźmiemy na warsztat: wycięte, ocenzurowane, zmodyfikowane lub nie poparte solidnymi źródłami karty polskiej historii pochodzące ze średniowiecznych kronik. Jedna z nich to „bunt ludowy” lub „reakcja pogańska” z XI wieku. Prześledźmy tę szaloną sekwencję wydarzeń.
Porwanie króla
W lutym 1768 r. polska szlachta zawiązała w barze konfederację skierowaną przeciwko Imperium Rosyjskiemu oraz królowi Stanisławowi Poniatowskiemu. Był to związek o charakterze polityczno-zbrojnym, który trwał przez blisko 4 lata. Wraz z upadkiem konfederacji barskiej nastąpił pierwszy z trzech rozbiorów Polski.
Czysta Forma
„Filozofia miesza się (…) z trywialnością i grubiaństwem, cynizm z rozpaczą, przenikliwość z brakiem samokontroli, tworząc osobliwe «arcydzieło złego smaku», najbardziej okrutne i prowokacyjne w całej twórczości pisarza” – pisał o „Szewcach” Jan Błoński, historyk literatury i krytyk literacki.
Zamach na Chruszczowa i Gomułkę
11 października 1962 r. rozpoczął się II sobór watykański, na którym – wbrew oczekiwaniom całego zachodniego świata – nie potępiono zbrodni komunizmu. Spodziewano się wtedy, że hierarchowie Kościoła katolickiego wystąpią zdecydowanie przeciwko przywódcy ZSRR, który kilka lat wcześniej próbował cynicznie zmywać krew z systemu, który reprezentował.
Gumisie i jazz
Wielu Polaków z rozrzewnieniem wspomina „Wieczorynki” lub „Dobranocki” – bajki nadawane w wieczornym bloku programowym Telewizji Polskiej. Jedną z najbardziej lubianych była animacja „Gumisie” z chwytliwym przebojem muzycznym. Co zaskakujące, wykonawcą tytułowej piosenki był legendarny Andrzej Zaucha – jak mówiono: najczarniejszy z polskich głosów.
Nawrócona „Krwawa Luna”
Gdy 17 września 1939 r. Sowieci wkroczyli do Polski, Julia Brystigier nie kryła zadowolenia. Wkrótce zrzekła się polskości. Po aneksji Kresów Wschodnich wyjechała w głąb Kraju Rad i przyjęła sowieckie obywatelstwo.
Artysta a rzemieślnik
Już z najstarszych cywilizacji znamy reliefy czy piękne wyroby z drewna i metalu odnajdywane w grobowcach. Większość tych dzieł nie miała zastosowania praktycznego. Dziś odczuwamy więź ze starożytnymi. Tak jak oni odróżniamy przedmioty codziennego użytku od dzieł sztuki i przeciętność od wyjątkowości – mimo że ideał piękna zmieniał się poprzez wieki.
Nareszcie wolni!
Kilka pokoleń czekało z utęsknieniem na tę chwilę. Po 123 latach zaborów Polska wróciła na mapę Europy. 7 października 1918 r. Rada Regencyjna wydała odezwę „Do Narodu Polskiego” proklamującą niepodległość Polski.
Świadomość narodowa
Świadomość narodowa ma dwa poziomy. Dla jednostki to poczucie przynależności do określonego narodu bądź grupy etnicznej. Dla zbiorowości więź kulturowo-etniczna i ciągłość historyczna, udział we wspólnocie zmarłych, żyjących dziś, i tych, co przyjdą po nas. To stan umysłu, złożony ze wspólnych opowieści, języka, kultury, pochodzenia i terytorium.