Vladko lawirant

Vladko lawirant

Niemcy z coraz większym trudem odpierali radziecką kontrofensywę, gdy w czerwcu 1944 roku rozpoczęła się operacja Overlord. Znaczącą rolę podczas największego desantu w historii, odegrała sformowana 25 lutego 1942 roku 1 Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Stanisława Maczka.

Nie każdy wie, że jego korzenie rodzinne sięgają w głąb Bałkanów. Przed triumfami Maczka we Francji, Niemcy próbowali przekonać do współpracy jego kuzyna Vladko Mačka – lidera Chorwackiej Partii Chłopskiej, która w 1938 roku cieszyła się prawie 50% poparciem. 3 kwietnia 1941 roku, czyli trzy dni przed inwazją III Rzeszy na Jugosławię, Joachim von Ribbentrop złożył politykowi propozycję objęcia funkcji premiera w Niezależnym Państwie Chorwackim. Maček odmówił, wskutek czego władzę w kontrolowanej przez Berlin i Rzym marionetce przejęli fanatyczni ustasze.

Na czele państwa stanął przywódca ruchu Ante Pavelić i na wzór swoich protektorów przyjął analogiczny do słów führer i duce tytuł poglavnika. Ustasze mając na ustach religię i ojczyznę, chcieli wyeliminować prawosławnych Serbów, Żydów i Cyganów. Szacuje się, że okrutny reżim doprowadził do pogromu nawet miliona ludzi.

Vladko Maček lawirował wówczas między rządem Pavelicia i lojalnym wobec monarchii Karadziordziewiciów stronnictwem Juraja Krnjevicia. Gdy ustasze zdali sobie sprawę, że część ruchu chłopskiego jest po stronie partyzantki, osadzili Mačka w obozie koncentracyjnym Jasenovac. Na tę decyzję niewątpliwie wpłynął też fakt, że niezadowoleni z polityki Pavelicia Niemcy we wrześniu 1941 roku ponownie zaproponowali władzę Mačkowi.

Jednak w obawie przed gniewem nazistów, którzy w 1942 roku zaczęli wyrażać opinię, że terror stosowany przez ustaszy nie sprzyja interesom Berlina, po pięciu miesiącach przeniesiono go do aresztu domowego.

Gdy pod koniec wojny Partia Chłopska była już wyraźnie podzielona na dwie frakcje – zwolenników ustaszy oraz sympatyków Josipa Broz Tity – Vladko Maček, który nie był przychylny żadnej z grup, zdecydował się opuścić Jugosławię na zawsze. Przez dwa lata przebywał we Francji skąd przeniósł się do USA. Kontrowersyjny Vladko zmarł 15 maja 1964 roku, 30 lat przed swoim polskim kuzynem, gen. Stanisławem Maczkiem.