Pożytek z matematyki

Pożytek z matematyki

W 2001 odbyła się premiera filmu fabularnego „Piękny umysł”, częściowo opartego na biografii matematyka Johna Nasha (1928–2015), noblisty w dziedzinie ekonomii. Oprócz ukazania zmagań bohatera z problemami matematycznymi i rozwijającą się u niego schizofrenią, w produkcji podkreślono znaczenie matematyki dla każdej dziedziny życia. Dla wielkiej historii i małej codzienności.

Jakie substancje trzeba wymieszać i w jakich proporcjach, aby napędziły silnik odrzutowy lub rakietowy? Z jakiego materiału i o jakiej wytrzymałości zbudujemy most, aby udźwignął czołg albo jak zaprojektujemy samolot, żeby nie rozpadł się w powietrzu od przeciążeń. Ile kilogramów plutonu lub uranu potrzeba do wywołania reakcji jądrowej w bombie atomowej? Co więcej: jak szybko i w jakich fazach ta reakcja się odbywa. Bomba zrzucona nad Hiroszimą zabiła dziesiątki tysięcy ludzi… mimo że reakcja jądrowa zaszła w niej za szybko. Wedle późniejszych obliczeń, z 64 kg wzbogaconego uranu, rozszczepienie jądra atomowego zaszło w mniej niż kilogramie. A tam, gdzie reakcja zdążyła zajść, jedynie 0,6 g przemieniło się w różne rodzaje energii, głównie energię kinetyczną niszczącą wszystko na swej drodze, ale też na ciepło i promieniowanie. Nie zawsze trzeba wydać ogromne pieniądze i zasoby na budowanie prototypów, eksperymenty w laboratoriach czy próby na poligonach. Zanim powstanie czołg, samochód lub samolot, potrzeba kartki, czegoś do pisania… i głowy z umiejętnością poprawnego liczenia.

6 listopada 1802 odszedł do wieczności ksiądz Józef Rogaliński. Potomni zapamiętali go przede wszystkim jako matematyka, fizyka i astronoma. Rogalińskiego, urodzonego w 1728 w małej wielkopolskiej wsi, jako autora licznych rozpraw i współtwórcę polskiej terminologii naukowej w szeregu dziedzin ścisłych, zalicza się do grona wybitnych matematyków polskich. Jak Jan Brożek (1585–1652), Stefan Banach (1892–1945) albo ci, którzy złamali szyfry „Enigmy”: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski. Dzięki nim II wojna światowa trwała rok lub dwa krócej – a może nawet przesądziło to o jej wyniku.