Pomnik dawnego świata

Ciekawe miejsce do odwiedzenia latem, dziś znajdujące się na Ukrainie, a w okresie II RP na granicy Polski z Czechosłowacją i Węgrami to góra Pop Iwan (2022 m n.p.m.) – jeden z najwyższych szczytów Beskidów Wschodnich. Oprócz pięknych widoków coraz więcej turystów przyciąga tam niezwykła pozostałość po okresie międzywojennym.

29 lipca 1938 na Popie Iwanie otwarto Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne im. Marszałka Józefa Piłsudskiego, zwane „Białym Słoniem”. Bardzo dobrze wyposażony obiekt był jednym z dwóch najnowocześniejszych wysokogórskich obserwatoriów w Europie. Pięcio piętrowa budowla wzorowana na Zamku w Przemyślu, kosztowała ok. 1 mln zł – dla porównania: bombowiec Łoś to ok. 0,5 mln zł, a okręt podwodny ORP Orzeł ok. 10 mln. Materiały budowlane, ważące ponad 800 ton na sam szczyt wnieśli zamieszkujący te bardzo biedne ziemie Hucułowie. Dziennie mogli zarobić sporo bo aż 12 zł co było równowartością kolacji w najdroższej warszawskiej restauracji.

Dziś ten symbol współpracy polsko-ukraińskiej rewitalizowano na ośrodek akademicki i badawczy, upamiętniający obserwatorium imienia Józefa Piłsudskiego – notabene orędownika współpracy polsko-ukraińskiej. ‘Wczoraj i dziś’ zabytku opowiedziano w filmie dokumentalnym, dostępnym też w serwisie YouTube – ‘Obserwatorium’. W warszawskim archiwum ciągle są klucze, którymi 18 września 1939 zamknięto Obserwatorium w ramach jego ewakuacji.