Polska broń biologiczna?

„Niemcy, którzy jako pierwsi zastosowali broń chemiczną, chcą przy zastosowaniu broni biologicznej znowu być pierwszymi. Abstrahując od pojedynczych przypadków w wojnie 1914-1918, broń bakteriologiczna nie była jeszcze zastosowana w dużych wymiarach. Nie może jednak podlegać jakiejkolwiek wątpliwości, że w następnej wojnie światowej z broni tej zostanie zrobiony użytek” – sprawozdanie „Wojna bakteryjna” przygotowane w 1938 roku dla polskiego wywiadu.

W związku z doniesieniami o prowadzeniu przez Niemców i Sowietów prac nad bronią biologiczną, polscy wojskowi powołali w latach 30. specjalny zespół naukowców. Zatrudnieni w Samodzielnym Referacie Technicznym bakteriolodzy pracowali nad szczepami groźnych mikrobów, a następnie szkolili w tym zakresie żołnierzy.

Tajnym zespołem kierował wybitny lekarz i bakteriolog, dr Jan Golba. Początki naukowca nie należały jednak do najłatwiejszych. Pochodził z ubogiej rodziny, a swoją edukację zakończył na zaledwie 3 klasach szkoły podstawowej. Dopiero w późniejszym czasie jego determinacja i upór pozwoliły mu uzupełnić wykształcenie i sięgnąć po dyplom z medycyny na Uniwersytecie Warszawskim. Podczas pracy w SRT Golba zajmował się badaniem tyfusu, a na sekretnym spotkaniu z Japończykami wygłosił wykład o możliwości zarażania ludzi groźnymi zarazkami podczas działań zbrojnych.

Po wojnie Jan Golba i podlegli mu pracownicy zostali oskarżeni przez komunistów, że prowadzone przez nich badania były wymierzone w Związek Radziecki. Podczas przesłuchania szef SRT miał powiedzieć między innymi, że przeprowadzał eksperymenty na schwytanych przy granicy sowieckich szpiegach. Można przypuszczać, że część – jeśli nie większość – jego zeznań została zniekształcona lub wymuszona przez UB. Jednak w jednym z raportów znalazł się makabryczny opis pozbywania się ciał radzieckich agentów:

„Po ich śmierci zwłok nie zakopywano, lecz kładziono do specjalnie przygotowanej wanny […] Wannę zapełniano wtedy mieszaniną kwasu siarkowo-technicznego i kwasu solnego. Kwas siarkowy miał za zadanie rozpuścić tkanki miękkie, a kwas solny – kości”.

W 1953 roku odbył się proces pracowników referatu, w którym skazano Jana Golbę na karę 13 lat pozbawienia wolności, skróconą potem do dwóch lat. Rok później – 7 marca 1954 roku – zmarł mentor Golby, światowej sławy bakteriolog Ludwik Hirszfeld.