Poezja stepowa

„(…) otwarcie wyznaję, że waszemu mistrzostwu i waszemu niezrównanemu poczuciu rycerskiego i stepowego życia dawnych Polaków, zawdzięczam niejedno natchnienie, niejeden pomysł i wprost niejedną scenę w mojej Trylogii” – Henryk Sienkiewicz w liście do Józefa Brandta z 1909 roku.

Urodzony 11 lutego 1841 roku w Szczebrzeszynie Józef Brandt był jednym z najwybitniejszych polskich malarzy tworzących w nurcie batalistycznym. Rozgłos i uznanie, którymi cieszył się za granicą, pozwoliły mu z dużą skutecznością promować polską kulturę. Jego obrazy – podobnie jak dzieła Sienkiewicza – powstawały ku pokrzepieniu serc.

Pochodzący z zamożnej rodziny inteligenckiej Józef kształcił się na inżyniera. Jednak pod wpływem poznanego w Paryżu Juliusza Kossaka, postanowił związać swoją przyszłość z malarstwem. 25-letni artysta po oblaniu egzaminów na paryską uczelnię, podjął studia w Monachium. Tam też urządził swoją pracownię, w której poza piętrzącymi się zbrojami i bronią znajdował się między innymi turecki namiot. Brandt nigdy nie zerwał jednak kontaktów z Ojczyzną. W jego sztuce przeważała tematyka związana z Kresami XVII-wiecznej Rzeczpospolitej, Kozakami, Tatarami i życiem na stepach. Artysta często podkreślał swoje pochodzenie podpisując dzieła „Józef Brandt z Warszawy” i nigdy nie podejmował tematów innych, niż te związane z historią Polski. Niebywały dynamizm i emocjonalność bijące z jego prac sprawiły, że wspomniany już Sienkiewicz pisał z zachwytem:

„Takie obrazy mówią, bo na ich widok przychodzą na myśl stare tradycje, stare pieśni i podania rycerskie, słowem wszystko to, co było, przeszło, a żyje tylko w dumach i wspomnieniach, zaklęte w czar poezji!”

Kolekcja broni i strojów historycznych Józefa Brandta, zgodnie z jego ostatnią wolą, została przekazana narodowi polskiemu.