Poetka z Gajowej

Życie urodzonej w 1892 roku na Wileńszczyźnie, nieślubnej córki Barbary Iłłakowiczówny i Tomasza Zana, od zawsze naznaczone było tragedią i wielkością.

Wcześnie osierocona córka poety, który był bliskim przyjacielem narodowego wieszcza Adama Mickiewicza studiowała w Oksfordzie, a potem na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracowała w krajowym Ministerstwie Spraw Zagranicznych, a w latach 1926-35 piastowała posadę asystentki samego Naczelnika Józefa Piłsudskiego. Była wybitną poetką dwudziestolecia, modernistką i zarazem osobą głęboko wierzącą. Przyjaźniła się z Julianem Tuwimem, Witkacym, Marią Dąbrowską oraz Skamandrytami. Za swoją twórczość otrzymała m.in. bliską jej sercu Nagrodę Literacką miasta Wilna i Państwową Nagrodę Literacką.

Gdy wybuchła wojna, ewakuowała się do Rumunii, licząc na powrót do normalności gdy konflikt się skończy. Do Ojczyzny wróciła w 1947 roku ale dla nowej komunistycznej władzy, asystentka sanacyjnego przywódcy stała się niebezpiecznym symbolem.

Mimo starań, nie otrzymała zgody na powrót do pracy w MSZ, a wydawanie jej poezji wstrzymano. Mając dość stolicy, wyjechała do Poznania i resztę życia spędziła w wynajmowanym pokoju przy ulicy Gajowej 4/8. Była samotniczką, choć utrzymywała listowną korespondencję z dawnymi przyjaciółmi i wciąż pisała wiersze, ale teraz już tylko dla siebie. 28 czerwca 1956 roku nastał „Poznański Czerwiec” – pierwszy w PRL generalny strajk w Zakładach Przemysłu Metalowego im. Cegielskiego w Poznaniu. Opór został krwawo stłumiony przez siły milicyjne oraz wojsko. Poetka na własne oczy widziała żołnierzy strzelających do robotników. Poruszona tymi wydarzeniami Kazimiera Iłłakowiczówna w wierszu „Rozstrzelano moje serce” pisała:

„(…) lecz zbryzgano mózgiem bruk
i bruk się wzdyma powoli
krew nie płynie już, już tylko skrzep
rozstrzelano moje serce w Poznaniu.”

Tekst ten umieszczono na tablicy pomnika upamiętniającego ofiary strajku. Monument stoi na wprost domu, w którym poetka mieszkała aż do swojej śmierci 16 lutego 1983 roku.