Okruchy wieków średnich

Naszą wiedzę o średniowieczu, tworzoną z przetrwałych po nim szczątków, można (z pewną tylko przesadą) porównać do tej, jaką mają bohaterowie filmów postapokaliptycznych o czasach przed III wojną światową. Ale nauka, jak i życie, nie zatrzymuje się. Każdy rok to nowe odkrycia. Szczególny wkład do mediewistyki (nauki o wiekach średnich) wnosi archeologia. Jest tak, gdyż historycy pracują głównie na tekstach, a tych średniowiecznych jest względnie mało. Poza tym przytłaczająca większość ludzi żyjących w wiekach średnich była analfabetami.

Przykład: w czerwcu 2020, na Ostrowie Tumskim w Poznaniu, podczas budowy apartamentowców, odkryto wały obronne z l. 968–986, a więc panowania Mieszka I. Zaskoczył przede wszystkim rozmiar fortyfikacji: zamiast przewidywanych 25 m szerokości u podstawy, miały 40. W czasach, gdy owe umocnienia stawiano niemal wyłącznie siłą ludzkich mięśni, a rolnicy z trudem mogli wyżywić jednocześnie siebie i tych rolnictwem się niezajmujących, było to znaczne osiągnięcie. W związku z tym odkryciem wraca pytanie: czy wspomniani w kronice Anonima zwanego Gallem trzej władcy (Siemowit, Lestek i Siemomysł), przodkowie Mieszka, istnieli naprawdę? Jeśli nie: Polska pod panowaniem Mieszka ‘wybuchła’ rozkwitem. Jeśli istnieli: Mieszko objął władzę nad czymś już istniejącym, budowanym przez trzech wcześniejszych Piastów.

4 listopada, zapewne w 1292, w wieku ok. 60–65 lat, odeszła do wieczności Eufrozyna opolska, piastowska księżna kujawska i pomorska. Byłaby jedną z wielu postaci tej epoki o śmiesznie dla nas brzmiącym imieniu. Ale inaczej na nią spojrzymy wiedząc, że była matką Władysława Łokietka i babcią Kazimierza Wielkiego. Niestety, chyba nigdy nie dowiemy się jakie cechy Eufrozyny odziedziczyli jej potomkowie.