Od Sasa do Lasa

Powiedzenie „od Sasa do Lasa” jest jednym z najbardziej znanych polskich frazeologizmów, odnoszącym się do wojny domowej z początku XVIII w. W latach 1704-1710 trwał konflikt zwolenników króla Augusta II Mocnego z dynastii saskiej z popieranym przez Szwecję Stanisławem Leszczyńskim.

W trakcie zatargu przeciwnicy polskiego monarchy zawiązali tzw. konfederację warszawską, która ogłosiła jego detronizację. 12 lipca 1704 r. sejm elekcyjny w wąskim gronie wybrał na nowego władcę Rzeczpospolitej Stanisława Leszczyńskiego. Jednak urzędujący król nie miał zamiar abdykować i spór przekształcił się w otwartą wojnę domową.

Wtedy też popularne stało się powiedzenie, wskazujące, że jednych ciągnie do króla saskiego, a resztę do monarchy nazywanego potocznie „Lasem”. Geneza wspomnianej maksymy jest jednak znacznie starsza i pierwotnie nie miała żadnych konotacji politycznych. Powiedzenie to znalazło się m,in. w datowanym na 1618 r. zbiorze polskich przysłów autorstwa Solomona Rysińskiego.

Jak się okazuje, odnosiło się ono po prostu do każdej rozbieżności, a pochodziło od komendy wydawanej… koniom. Do „sasa” znaczyło po staropolsku tyle co „powoli” oraz „do mnie”. Jeżeli jeden z pary koni w zaprzęgu przemieszczał się posłusznie do „sasa”, a drugi do „lasa”, czyli lasu, mogło dojść wyłącznie do nieszczęścia. Ciekawe, że przysłowie tak idealnie wpasowało się wojnę domową, która wybuchła wiele lat później…