Mariawityzm

Na przełomie XIX i XX wieku powstała w Polce rodzima grupa wyznaniowa znana jako mariawityzm. Założycielem wspólnoty był ksiądz Jan Kowalski, a jej wyznawcy nawiązywali do Objawienia Dzieła Wielkiego Miłosierdzia – przeżycia mistycznego, którego w 1893 roku miała doznać siostra Feliksa Kozłowska.

Mariawici działali w ramach Kościoła rzymskokatolickiego, ale już 5 kwietnia 1906 roku papież Pius X wydał potępiającą ich encyklikę „Tribus circiter”. Na początku dokumentu, odczytanego tydzień później w kościołach katedralnych w Warszawie, Lublinie i Płocku, napisano:

„Czcigodni bracia […], przed trzema laty Stolica Apostolska została należycie poinformowana, że niektórzy księża, zwłaszcza wśród młodszego duchowieństwa waszych diecezji, założyli bez pozwolenia ich przełożonych pseudomonastyczną społeczność, […] której członkowie stopniowo odsuwali się od właściwej drogi […] i stali się próżni w swoich myślach”.

5 grudnia tego samego roku papież nałożył imienną ekskomunikę na arcybiskupa Jana Kowalskiego i siostrę Feliksę Kozłowską, która stała się tym samym pierwsza kobietą w historii chrześcijaństwa ukaraną w ten sposób. Zakonnica, uważana przez mariawitów za świętą, zmarła 14 lat później, w wyniku choroby spowodowanej surowym postem. Odtąd cała zwierzchnia władza znalazła się w rękach Kowalskiego. W 1924 roku wywołał on graniczące ze skandalem poruszenie wśród mariawickiego duchowieństwa, wprowadzając możliwość zawierania „mistycznych małżeństw” pomiędzy kapłanami i zakonnicami. Dzieci urodzone z takich związków miały być traktowane jako niepokalanie poczęte. W tym samym czasie wyszło na jaw, że Kowalski od dwóch lat posiada „żonę”. Była nią przełożona generalna Zgromadzenia Sióstr Mariawitek, Izabela Wiłucka.