Litewska Joanna d'Arc

„W głuchej puszczy, przed chatką leśnika,
Rota strzelców stanęła zielona;
A u wrót stoi straż Pułkownika,
Tam w izdebce Pułkownik ich kona.
Z wiosek zbiegły się tłumy wieśniacze:
Wódz to był wielkiej mocy i sławy (…)

Lecz ten wódz, choć w żołnierskiej odzieży,
Jakie piękne dziewicze ma lica? (…)
To Litwinka, dziewica–bohater,
Wódz Powstańców — Emilija Plater!”

– Adam Mickiewicz, „Śmierć Pułkownika”

Pochodząca z Wilna Emilia Plater wywodziła się ze szlacheckiego rodu o tradycjach patriotycznych. Urodzona 13 listopada 1806 roku Litwinka zapisała się na kartach historii, jako symbol walki o wolność. Gdy w 1830 r. wybuchło powstanie listopadowe, Plater zamierzała porwać do walki mieszkańców Litwy. Jednak powstańcy nie zgodzili się, aby do boju prowadziła ich kobieta.

Sytuacja zmieniła się w marcu 1831 roku, gdy w miejscowości Rosienie pokonano rosyjski oddział. Wydarzenie to było sygnałem do wszczęcia rewolty na Litwie. Emilia Plater ścięła włosy i przebrana w męski strój ruszyła do Dyneburga. W drodze zbierała ochotników, a jej coraz liczniejszy oddział stoczył kilka zwycięskich potyczek z nieprzyjacielem.

Jednak przewaga wroga sprawiła, że siły Emilii zostały rozbite. Wówczas waleczna Litwinka wraz ze swoimi ludźmi dołączyła do powstańców. Plater stoczyła wiele bitew, po czym postanowiła ruszyć w stronę wojsk nieopodal Warszawy, a aby uśpić czujność wroga przedzierali się przez lasy w chłopskich strojach.

Podróż bardzo wyczerpała młodą Litwinkę. Poważnie zachorowała i poddano ją leczeniu w jednym z pobliskich dworków. Niestety nie udało się jej uratować. Emilia Plater zmarła 23 grudnia 1831 roku, spełniając przed śmiercią swoje marzenie z czasów dzieciństwa – w pamięci potomnych zapisała się jako kobieta dorównująca dokonaniami słynnej Joannie d’Arc.