Jerzyki

Wyprowadzenie z getta warszawskiego ok. 250 osób i kilkudziesięciu kolejnych z gett na Podolu i we Lwowie. Przerzut ludzi, uzbrojenia i żywności oraz połączone działania zbrojne z powstańcami z getta warszawskiego. Wiele akcji sabotażowych w przemyśle i transporcie…

To tylko niektóre z działań Powstańczych Oddziałów Specjalnych ‘Jerzyki’. Ta wojskowo-cywilna organizacja konspiracyjna działała od października 1939 do stycznia 1945, na terenie Generalnego Gubernatorstwa i ziemiach II RP wcielonych do III Rzeszy. Jej nadrzędnym celem była walka o niepodległą Polskę, rozumiana jako powstanie powszechne, przeprowadzone w sprzyjających warunkach. W marcu 1943 POS scalono z Armią Krajową. W sumie przez szeregi organizacji przewinęło się ok. kilkunastu tysięcy osób. O dokładne dane trudno, z uwagi na tajność działalności podziemnej. Koniec konspiracji odbiegał od planów z jej początków – ‘Jerzyki’ współdzieliły los AK i podobnych jej organizacji. POS rozwiązano wobec wznowienia przez ZSRR ofensywy w połowie stycznia 1945. Jeszcze przed końcem wojny i po jej zakończeniu członkowie tej struktury byli prześladowani przez komunistów.

21 lipca 1911 w Sułtanówce koło Kijowa przyszedł na świat Jerzy Strzałkowski. Jego ojca zastrzelili bolszewicy, bez sądu, za bycie ‘polskim panem’, a młodego Jerzego, koleje losu zaprowadziły do Harbina położonego w Mandżurii. Okrężną drogą, przez Japonię, z pomocą Polskiego Komitetu Ratunkowego Dzieci Dalekiego Wschodu i Japońskiego Czerwonego Krzyża, wraz z ok. siedmiuset dziećmi w 1922 dotarł do Polski. Gdy miał 17 lat, wybrano go pierwszym (i jak się miało okazać – jedynym) prezesem Związku Młodzieży z Dalekiego Wschodu. Kontakty i ukończenie przez Strzałkowskiego Szkoły Podchorążych Rezerwy – były oczywistymi argumentami dla powołania go na dowódcę ‘Jerzyków’. Ale niech strona wojskowa nie przyćmi pedagogicznego oblicza Strzałkowskiego. Przed i po wojnie zajmował się głównie działalnością opiekuńczo-wychowawczą i patriotyczną. M.in. w l. 1930–31 pracował w Zakładzie Wychowawczym „Nasz Dom”, którego współzałożycielem był Janusz Korczak.