Gęsiówka

Blisko centrum Warszawy znajduje się pełna zieleni i uważnie rozplanowanych kamienic dzielnica Muranów. Ta prestiżowa dziś część stolicy kilkadziesiąt lat temu stała się tłem jednych z najbardziej tragicznych wydarzeń w historii świata.

W 1940 roku teren dzielnicy otoczony został wysokim na ponad 2 metry murem. Utworzono getto, do którego zgoniono wszystkich obywateli Warszawy o żydowskim pochodzeniu. Tragiczne dzieje tych ludzi do dziś budzą skrajne emocje, a czasem wręcz niedowierzanie w to, co człowiek może uczynić drugiemu człowiekowi.

11 czerwca 1943 r. wódz SS Heinrich Himmler, wydał rozkaz o utworzeniu na terenie zgliszcz pozostałych po powstaniu w getcie, obozu koncentracyjnego Konzentrationslager Warschau, który przez warszawiaków zwany był potocznie „Gęsiówką” (od ul. Gęsiej, przy której się znajdował).

W lipcu 1943 r. wprowadzono tam pierwszych więźniów. Do „Gęsiówki” przywożono Żydów z innych obozów oraz z krajów okupowanej Europy. Zajmowali się głównie wyburzaniem pozostałości getta, sortowaniem gruzu, ale również poszukiwaniem w ruinach wszystkiego, co przedstawiało jakąkolwiek wartość. Znalezione mienie wywożono do III Rzeszy. Często w gruzach odnajdywano Żydów, którzy ukrywali się tam od powstania. Niemcy rozstrzeliwali ich na miejscu…

Podczas Powstania Warszawskiego, żołnierzom batalionu AK „Zośka” udało się zdobyć obóz. Dowódca oddziału, Ryszard Białous „Jerzy”, wspominał:

„Z budynków i wież pryskają Niemcy bezładnymi grupkami, uciekając w ruiny Starówki, drzwi [baraków] rozwierają się pod naporem, a całe przedpole zapełnia się masą pasiastych postaci biegnących w naszą stronę z niebywałym krzykiem i wymachiwaniem rąk. Przez moment poczułem, jak gardło moje ściska skurcz radości – zdążyliśmy na czas”.

Większość Żydów uwolnionych z „Gęsiówki” przyłączyła się do Powstania Warszawskiego.