Cnoty arystokracji

„Plan insurekcji uknuła księżna Czartoryska!” – miała powiedzieć wściekła Caryca Rosji przywołując postać Izabeli z Flemmingów Czartoryskiej – polskiej arystokratki, żony księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, pisarki, mecenaski polskiej kultury i zaangażowanej politycznie patriotki.

I rzeczywiście – podczas śledztwa prowadzonego w 1795 roku, Rosjanie wypytywali Tadeusza Kościuszkę o jego relacje z rodziną Czartoryskich, o pieniądze, które Familia Czartoryskich miała przeznaczyć na sfinansowanie powstania, a także o matrymonialne plany wydania dowódcy powstania za jedną z córek księżnej Izabeli.

Dwie imponujące kobiety decydujące ówcześnie o losach Polski i Rosji łączyło wiele, w tym… wspólny kochanek – ostatni król Polski, Stanisław August Poniatowski. W swoich pamiętnikach Poniatowski zapisał, że to właśnie Caryca pozbawiła go cnoty, gdy był jeszcze młodym, dobrze zapowiadającym się dyplomatą. Kilka lat później Katarzyna Wielka osadziła swojego byłego faworyta na tronie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Właśnie wtedy w romans ze świeżo upieczonym królem, a jednocześnie swoim dalekim kuzynem, wdała się Izabela Czartoryska. Księżna zaszła zresztą w ciążę i urodziła córkę. Maria Wirtemberska zapisała się w historii jako uzdolniona pisarka i poetka, talent dziedzicząc zapewne po matce, która przez całe życie zajmowała się także działalnością literacką.

Księżna Czartoryska zmarła 17 czerwca 1835 roku i została zapamiętana jako jedna z najbardziej znaczących kobiet w historii Polski.