Angielski Elbląg

Angielski Elbląg

Był piękny słoneczny poranek. Szum morskich fal leniwie rozchodził się po plaży, a mewy zagłuszały go typowym dla siebie skrzeczeniem. W Elblągu zaczął się nowy dzień. Kolejne okręty cumowały w porcie, a stojący na brzegu tragarze z mozołem rozładowywali je z towarów.

Jeden ze statków był wyjątkowy. Na płynącym pod brytyjską banderą okręcie znajdowali się najważniejsi dostojnicy Eastland Company zwanej w Polsce Kompanią Wschodnią. Przybyli z dobrą nowiną – korporacja handlowa chciała przenieść swoje składy i siedzibę z Gdańska do Elbląga.

Sześć lat wcześniej kompania otrzymała od królowej brytyjskiej Elżbiety I Tudor prawo na wyłączność do handlu z krajami bałtyckimi, Norwegią, Szwecją oraz Polską wraz z jej posiadłościami. Stowarzyszeni kupcy mogli nabywać ziemie za granicą i żenić się z cudzoziemkami, a kompania broniła ich monopoli handlowych. Początkowo przestrzenią dla interesów był Gdańsk, ale gdy miasto zbuntowało się przeciw królowi w latach 1576-77, Stefan Batory skierował przepływ pieniędzy do Elbląga. Tam brytyjscy kupcy zdublowali struktury firmy, a kiedy Gdańsk powrócił do królewskich łask, handlarze nie chcieli przeprowadzać się z powrotem.

Wtedy też burmistrz Elbląga – Jan Sprengel, podjął na dworze królewskim działania lobbujące za utrzymaniem składów kompanii i przeniesieniem jej siedziby do swojego miasta. Mimo poparcia senatorów oraz samej kompanii, przeważyli dyplomaci gdańscy. Zaproponowali zwiększenie podatków w zamian za potwierdzenie przywilejów handlowych dla swojego miasta, na co Stefan Batory się zgodził. Gdańsk tryumfował.

Jednak nie na długo. Jan Sprengel porozumiał się z posłem angielskim Johnem Herbertem i od 1580 roku wszystkie statki kompanii wyładowywane były tylko w Elblągu, a jej kupcy zaczęli się tam osiedlać. 3 marca 1585 roku oficjalnie przeniesiono siedzibę Kompanii Wschodniej z Gdańska do Elbląga.

W latach 1579-1628 aż połowa statków wracających do Anglii przez Bałtyk załadowywana była w Elblągu. Rocznie z portu wypływało 88 okrętów z czego większość była angielska. Niestety w 1628 roku sejm zlikwidował siedzibę kompanii, a Elbląg spadł do roli drugorzędnego portu pomocniczego dla Gdańska.